Sinds 2009 worden de gevolgen van de crisis steeds duidelijk zichtbaar. Inwoners, ondernemers en instellingen in Almere ontkomen niet aan de gevolgen: omzetten dalen, mensen raken hun baan kwijt en huizen staan steeds langer te koop.
Na jaren van groei en voorspoed, is er voor bewoners en bedrijven een nieuwe realiteit. Dat is voor de gemeentefinanciën niet anders. Menig Almeers gezin maakt vandaag de dag afwegingen en doet concessies op uitgaven. Voor de een betekent dit wel een nieuwe koelkast, maar toch even wachten met de aanschaf van nieuw tapijt. Voor de ander betekent dit wel een vakantie in eigen land, maar geen vliegreis naar het buitenland. En als je een baan verliest, zoek je niet naar nieuwe uitgaven maar eerst naar werk.
In deze context ontvangt u vandaag, 26 april 2012 drie financiële producten. De programmarekening 2011, het Meerjaren Perspectief Grondexploitatie Almere (MPGA) en de Voorjaarsnota 2013-2016 met daarin de eerste Bezuinigingsmonitor.
Het is voor de eerste keer dat u deze drie belangrijke documenten met alle actualisaties tegelijkertijd ontvangt. Dat maakt de gemeentefinanciën transparanter. Die verbeterde inzichtelijkheid vergroot de kwaliteit van besluitvorming.
De inhoud van deze producten bevestigen in financieel opzicht de tegenvallende financiële en economische ontwikkelingen in het land en in onze stad. De drie documenten helpen ons de belangrijkste drie vragen te beantwoorden:
- Wat is de balans van 2011?
- Hoe staan we er nu voor?
- Waar kunnen we tussentijds onze gemeentefinanciën bijsturen?
De programma rekening 2011 toont de duidelijke sporen die de crisis heeft achter laat op onze gemeentefinanciën. Afgelopen begrotingsjaar hebben we 23 miljoen aan tegenvallers opgevangen, waaronder de toename van bijstandsgerechtigden, achterblijvende grondverkopen, tegenvallende parkeer inkomsten en leegstand in gebouwen.
Voor het eindoordeel over het resultaat is de financiële verwerking van de wet Werk en bijstand van groot belang. We gaan er vanuit dat we een vergoeding van het Rijk op de kosten van de bijstand ontvangen. Maar aangezien het Rijk pas dit najaar besluit over dit bedrag, hebben wij het volledig ten laste van het jaarresultaat moeten brengen. Dat is degelijke keuze. Maar vertekent wel het beeld.
Hierdoor geen zwarte maar rode cijfers. Het jaarresultaat komt onder de streep uit met een tekort van 0,7 miljoen. Later dit jaar zal blijken dat we nog een forse vordering op het Rijk hebben. We lopen daar niet op voor uit, belangrijker: we geven geen geld uit dat nog niet binnen is.
Het tweede document dat voor u ligt is het actuele Meerjaren Perspectief Grondexploitatie Almere (MPGA). Het afgelopen najaar hebben wij met u besloten een aantal uitgangspunten in het grondbeleid aan te passen aan de actualiteit. Nu is er met die nieuwe uitgangspunten een geactualiseerde berekening gemaakt. U vindt het aangepaste nulscenario en ambitiescenario. Beide getuigen van degelijkheid. realisme en ambitie. Het toont ook dat ondanks de verslechterende bouwmarkt – een landelijk fenomeen is - ons grondbedrijf gezond is en blijft.
Deze aangepaste scenario’s zijn meteen de basis voor aanpassing van het financieel perspectief in de Voorjaarsnota. Hierdoor kunnen wij u - nu - de meest actuele tussenstand presenteren, waardoor we, met elkaar, tijdig duidelijke kaders kunnen scheppen. We kunnen weloverwogen keuzes maken.
Het is een sobere Voorjaarsnota, passend bij deze tijd.
U krijgt, voor de eerste keer, de Bezuinigingsmonitor. Deze geeft een overzichtelijke beeld van de concrete invulling van ingezette bezuinigingen.
Daarmee zijn we op koers. Van de totale bezuinigingssom van 33 miljoen (dit college en het vorig college) is reeds 15 miljoen gerealiseerd en ligt 14 miljoen op schema. De overige 4 miljoen van de bezuinigingen verdienen aandacht. In de Voorjaarsnota beschrijven we oplossingsrichtingen waardoor we wel denken deze 4 miljoen te kunnen realiseren.
De Voorjaarsnota vertelt ons ook - op basis van de meest recente ontwikkelingen- dat onze begroting onder druk staat. De huidige kabinetscrisis haalt absoluut geen druk van de ketel.
Ons financieel perspectief wordt namelijk sterk beïnvloed door de economische conjunctuur. Oplopende werkloosheid, daling in grondverkopen en het aantal opgeleverde woningen, leiden zowel tot een lagere gemeentefondsuitkering als minder opbrengsten uit onze eigen middelen. Daarnaast drukken de geringe inkomsten uit parkeerexploitatie en de tekorten op de bouwleges zwaar op onze begroting.
Net als een Almeers huishouden dat ingrijpt om haar huishoudboekje op orde te houden, doen wij dat met de kennis van vandaag ook op onze gemeentefinanciën. Zowel bij de Almeerders thuis maar ook hier aan tafel rijst de vraag: Wat moeten we doen en wat kunnen we laten?
Zelfs met een sobere Voorjaarsnota als deze blijft het mogelijk te blijven werken aan een belangrijk evenement als de Floriade. En ook met een sobere begroting is het mogelijk te investeren in een nieuw zwembad.
Vervolgens stellen we voor vrije middelen niet uit te geven maar te reserveren. Omdat onzeker is welke bezuinigingen we van het Rijk opgelegd krijgen, zo creëren we buffers.
Daarnaast stellen we voor een moratorium op bevolkingsvolgende voorzieningen, voor de komende perspectiefperiode na 2016. Deze maatregel is een pas op de plaats. Geen nieuwe dingen doen, en daarmee het bestaande ontzien.
Het moratorium, bevriezing van de uitgaven, gaat in nadat de middelen vrijgemaakt zijn om een nieuw zwembad (voor de stad), conform de wens van, uw raad, te realiseren.
Ik zei al, dit is een sobere Voorjaarsnota. Het college beperkt zich tot het hoogstnoodzakelijke en is bewust besloten om geen nieuwe activiteiten te starten en te temporiseren wat geen haast heeft.
Daarnaast zetten we onze bezuinigingsoperaties met kracht voort en voeren alleen extra uitgaven voor 2012 op als deze echt onvermijdelijk zijn.
Tegelijkertijd blijft de winkel open en draaien we ‘gewoon’ door. Denk aan de plannen voor de Floriade, de realisatie van het Veiligheidsexpo in het centrum van de stad. En met de provincie zijn we in gesprek over de juiste inzet van de middelen voor het Almeers investeringsfonds IFA.
Deze tijd van bezuinigingen doet een extra appèl op onze creativiteit. Niet alleen binnen de muren van het stadhuis maar ook op maatschappelijke partners en de inwoners van de stad.
Maar ik benadruk dat een pas op de plaats nodig is. Zonder extra bezuinigingsmaatregelen laat 2013 nu al een tekort zien dat oploopt tot circa 2 miljoen in 2016.
Ik ben me bewust van het feit dat deze Voorjaarsnota niet alle antwoorden geeft op alle vragen die we dit jaar moeten beantwoorden. Dat is een bewuste keuze van het College.
We kennen immers de grootte en de aard van het probleem nog niet. We kunnen hooguit een inschatting maken. Maar het is duidelijk, dat er een grote opgave ligt op weg naar de programmabegroting in het najaar.
Maar, deze aanpak geeft ons ook de tijd, het benodigde inzicht en antwoord op de vraag: Waar moeten we halverwege de rit onze gemeentefinanciën op bijsturen?
Die vragen zullen we weloverwogen beantwoorden bij de Begroting dit Najaar.
De kabinetscrisis die tot nieuwe verkiezingen leidt, haalt geen druk van de ketel. Volgens de CBP berekeningen, die onlangs voor de onderhandelingen in het Catshuis gemaakt zijn, zouden wij de extra opdracht krijgen om, bovenop onze huidige bezuinigingsmaatregelen, nog eens extra 5 miljoen te bezuinigen.
Dat er rijksbezuinigingen op ons afkomen is duidelijk, maar onzeker blijft voorlopig hoeveel we als extra maatregel voor onze kiezen krijgen. In de Voorjaarsnota hebben we daarom uit voorzorg per programma aangegeven binnen welke bandbreedtes we op zoek gaan naar oplossingsrichtingen.
We realiseren ons dat we op dit moment niet alle antwoorden / oplossingen paraat hebben. We geven antwoord op wat zeker is, en we nemen geen overhaaste maatregelen waar onzekerheid overheerst.
Ja, we staan voor een grote opgave. Maar die is qua omvang en beschikbare tijd oplosbaar.